کد مطلب:51568 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » متفرقه

آيا تسامح و تساهل با اهل كتاب ريشه حديثي دارد؟

ما احاديث زيادي در اين زمينه داريم. مرحوم مجلسي در بحار نقل مي‎كند ـ و در نهج‎البلاغه نيز هست ـ كه پيغمبر فرمود: «خُذُوا الْحِكْمَةَ وَ لَوْ مِنْ مُشْرِكٍ» (حكمت يعني سخن علمي صحيح) سخن علمي صحيح را فرا گيريد ولو از مشرك. اين جملة معروف: «اَلْحِكْمَةُ ضالَّةُ الْمُؤْمِنِ يَأْخُذُها اَيْنَما وَجَدَها» مضمونش همين است يعني حكمت ـ كه قرآن مي‎گويد: «يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَنْ يَشاءُ وَ مَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ اُوتِيَ خَيْراً كثيراً» بقره/269 و به معني سخن علمي محكم، پابرجا، صحيح، معتبر و حرف درست است ـ گمشده مؤمن است.
از بهترين و افتخارآميزترين تعبيرات اسلامي يكي همين است: حكمت گمشدة مؤمن است، هرجا كه پيدايش كند مي‎گيرد ولو از دست يك مشرك؛ يعني تو اگر مالت را، گمشده‎ات را در دست يك مشرك ببيني آيا مي‎گويي من كاري به آن ندارم، يا مي‎گويي اين مال من است؟ اميرالمؤمنين مي‎فرمايد: مؤمن علم را در دست مشرك عاريتي مي‎بيند و خودش را مالك اصلي و مي‎گويد او شايستة آن نيست، آن كه شايستة آن است، من هستم.
برخي مسأله تسامح و تساهل نسبت به اهل كتاب را به حساب خلفا گذاشته‎اند كه «سعه صدر خلفا ايجاب مي‎كرد كه در دربار آنها مسلمان و مسيحي و يهودي و مجوسي و غيره با همديگر بجوشند و از يكديگر استفاده كنند» ولي اين سعه صدر خلفا نبود دستور خود پيغمبر بود حتي جرجي زيدان اين مسأله را به حساب سعه صدر خلفا مي‎گذارد. داستان سيد رضي را نقل مي‎كند كه سيد رضي كه مردي است در رديف مراجع تقليد و مرد فوق‎العاده‎اي است و برادر سيد مرتضي است وقتي كه دانشمند معاصرش «ابو اسحق صابي» وفات يافت قصيده‎اي در مدح او گفت:
اَرَآَيْتَ مَنْ حَمَلوا عَلَي الاَعْوادِ اَرَاَيْتَ كَيْفَ خَبا ضِياءُ النّادي
[ديدي اين چه كسي بود كه روي اين چوبهاي تابوت حملش كردند؟! آيا فهميدي كه چراغ محفل ما خاموش شد؟! اين يك كوه بود كه فرو ريخت...]
برخي آمدند و به او ايراد گرفتند كه آيا شايسته است كه يك سيد اولاد پيامبر و يك عالِم بزرگ اسلامي اينچنين يك مرد كافر را مدح كند؟! گفت: بله، «اِنَّما رَثَيتُ عِلْمَهُ» من علمش را مرثيه گفتم، چونكه مرد عالمي بود. جرجي زيدان بعد از نقل اين داستان مي‎گويد: ببينيد سِعه صدر را، يك سيد اولاد پيغمبر مثل سيد رضي با اين همه عظمت روحي و اين مقام شامخ سيادت و علمي، يك كافر را چنين مدح مي‎كند. بعد مي‎گويد: «همه اينها ريشه‎اش از دربار خلفا بود كه اينها مردماني واسع الصدر بودند.» اين به دربار خلفاء مربوط نيست. سيد رضي كه گردآورنده نهج‎البلاغه است شاگرد مكتب امام علي است. او از همة مردم به دستور جدش پيغمبر و علي بن ابيطالب آشناتر است كه مي‎گويد حكمت و علم در هرجا كه باشد محترم است.

---

مجموعه آثار شهيد مطهري ج18ـ سيري در سيره ائمه اطهار(ع)
شهيد مطهري